Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce: 2021/2022 – spojrzenie wstecz

Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce już w marcu 2021 roku wprowadziło się do swojej nowej siedziby przy Große Scharrnstraße 23 a – ulicy niezwykle ciekawej z punktu widzenia historii architektury. Zrealizowana w latach 1986–1988 późnosocjalistyczna strefa ruchu pieszego była projektem wyjątkowym ze względu na szerokie wykorzystanie sztuki w architekturze. Spółdzielnia WohnBau Frankfurt jako właścicielka przeprowadziła ostatnio renowację większej części tej ulicy. Ulokowało się tu wiele jednostek Viadriny.

Z okazji jubileuszu odbyła się dyskusja z Radą Naukową naszego Centrum. Prof. dr Andrea Loew z Instytutu Historii Współczesnej w Monachium, dr hab. Magdalena Saryusz-Wolska z Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie, prof. dr Brian Porter-Szűcs z Uniwersytetu Michigan, dr Andreas Ludwig z Centrum Badań nad Historią Współczesną w Poczdamie rozmawiali o zadaniach badań polonoznawczych teraz i w przyszłości. Poruszono między innymi sprawę roli Polski w polityce światowej, wychodząc poza kontekst polsko-niemiecki i europejski. Przedyskutowano też koncepcję studiów o Polsce jako postkolonialnych area studies, czyli badań nad krajem, na którego historycznym terytorium rozegrały się najważniejsze, przełomowe wydarzenia historii europejskiej. Dyskusję moderował dr Florian Peters z Imre Kertész Kolleg w Jenie.

Sytuacja polityczna na Białorusi sprawiła, że w 2021 roku Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą postanowił okazać wsparcie studentom i wykładowcom z Białorusi oraz powiększyć zasób wiedzy o tym kraju. W związku z tym Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce zaprosiło do współpracy dra Vadzima Anipiarkou. W semestrze letnim przeprowadził on we współpracy z lektoratem języka rosyjskiego Viadriny zajęcia na temat „Rosyjska kultura, historia i literatura w XIX wieku”. W ramach kolokwium naszego Centrum wygłosił też referat o wydarzeniach z grudnia 2020 roku, gdy w związku z masowymi protestami w Mińsku straciło pracę w sumie 15 naukowców z Instytutu Historycznego Białoruskiej Akademii Nauk, czyli ok. 20 procent całego zespołu naukowego.

We wrześniu 2021 roku mogła się wreszcie odbyć nasza doroczna konferencja „Badania transformacji: Polska i Niemcy Wschodnie w porównaniu” – we współpracy z Europejskim Centrum Solidarności oraz Radą Naukową im. Johanna Gottfrieda Herdera. W Gdańsku, kolebce ruchu Solidarności, spotkało się dwadzieścia kilkoro socjologów, historyków, politologów i ekonomistów.

Konferencja była jednocześnie ważnym etapem realizacji zintegrowanego projektu „Blokady modernizacyjne w ekonomii i nauce NRD”, który Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce już od trzech lat wzbogaca o perspektywę polską. Obecnie gotowy jest już tom pokonferencyjny, który ukaże się jako tom 11 serii wydawniczej Centrum.

Konferencja była jednocześnie ważnym etapem realizacji zintegrowanego projektu „Blokady modernizacyjne w ekonomii i nauce NRD”, który Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce już od trzech lat wzbogaca o perspektywę polską. Obecnie gotowy jest już tom pokonferencyjny, który ukaże się jako tom 11 serii wydawniczej Centrum.

Istniejąca już od 2014 roku seria wydawnicza Interdisciplinary Polish Studies ukazuje się od 2021 roku w renomowanym wydawnictwie naukowym HARRASSOWITZ w Wiesbaden – zarówno dru-kiem, jak i w trybie open access. Premierą był tom 9 Our Work with the Masses Is Not Worth a Kopeck …. A Document Collection on German and Polish Rural Soviets in Ukraine during the NEP, 1923–1929 (red. Frank Grelka i Stephan Rindlisbacher). W roku 2022 ukazał się tom 10 – praca doktorska Magdaleny Kamińskiej o współpracy między NRD a PRL w dziedzinie masowego budownictwa mieszkaniowego w latach siedemdziesiątych.

Powołana do życia w 2014 roku z inicjatywy grupy instytucji uprawiających badania polonoznawcze w Niemczech i prowadzona przez Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce platforma naukowa Polenstudien Interdisziplinär (Pol-Int) stała się ważnym instrumentem współpracy sieciowej dla zajmujących się Polską badaczy z zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Na przestrzeni minionych trzech lat na podstawie analizy potrzeb dokonaliśmy gruntownego przekształcenia Pol-Int – platforma wystartowała w nowej wersji w styczniu 2022 roku. Ważną nowością jest blog polonoznawczy, który daje zwłaszcza młodym polonoznawcom możliwość prezentowania siebie i swoich bieżących projektów badawczych w innowacyjnych formatach.

26 czerwca 2022 roku w Eisenhüttenstadt otwarto wystawę „Granice przyjaźni”. Turystyka między NRD, CSRS i Polską, opracowaną we współpracy z tamtejszym Muzeum Utopii i Codzienności przez studentów pod kierunkiem dra Marka Kecka-Szajbela. Tematem są częściowo otwarte granice między tymi trzema krajami bloku wschodniego w latach 70. i 80. Otwarcie wystawy zainaugurowało jednocześnie 14-dniową szkołę letnią dla międzynarodowych studentów i doktorantów. Uczestnicy szkoły, finansowanej przez Polsko-Niemiecką Współpracę na rzecz Nauki, odbyli między innymi podróż studyjną do Frankfurtu nad Odrą, Guben/Gubina, Görlitz/Zgorzelca, Pragi, Wrocławia i Słubic.

Po sukcesie prezentowanej w 2019 roku wystawy „Wypędzeni 1939 r. Deportacje obywateli polskich z terenów wcielonych do III Rzeszy” Centrum ponownie sprowadziło do Frankfurtu nad Odrą ekspozycję na temat wypędzeń. „Ausgewiesen! Historia Polenaktion 1938” pokazywała od 28.10. do 27.11.2022 we frankfurckim Kościele Mariackim dzieje tej pierwszej masowej deportacji z Rzeszy Niemieckiej, uzupełnione z perspektywy historii lokalnej o opis losów obywatela Frankfurtu Eliasza Rammera. Wystawę zwiedziło 1500 gości.

Rok 2022 stał także dla nas przede wszystkim pod znakiem rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Na płaszczyźnie prywatnej i zawodowej pomagamy od lutego kolegom, przyjaciołom i uchodźcom z Ukrainy. Azyl znaleźli u nas naukowcy dr Wasyl Tkacziwski i dr Maria Tkacziwska z Iwano-Frankiwska, ale również dr Tatiana Timofiejeva z Moskwy. Utworzony na Viadrinie fundusz pomocy dla Ukrainy (Viadrina Förder- und Notfallfonds Ukraine) wsparliśmy z naszej strony poprzez know-how w dziedzinie zbierania funduszy oraz koncertem dobroczynnym we frankfurckim Kościele Pokoju.

Także blog naukowy na platformie Pol-Int poświęcono studiom ukraińskim. Artykuły m.in. prof. Alexandra Wölla, prof. Annette Werberger i dr Susann Worschech informują o historii, kulturze i społeczeństwie obywatelskim Ukrainy. Prof. Andrii Portnov mówi o ścisłych więziach Ukrainy z Polską, ukazując w ten sposób także Centrum Interdyscyplinarnych Studiów o Polsce ważne perspektywy rozwoju.

Pragniemy Państwu bardzo serdecznie podziękować za dobrą współpracę i wsparcie. Życzymy nam wszystkim dobrego, a przede wszystkim wypełnionego pokojem roku 2023 z różnorodnymi możliwościami kontaktów i osobistych spotkań.

Dagmara Jajeśniak-Quast w imieniu całego zespołu

P.S.: Co jeszcze?

We wrześniu 2022 roku we współpracy z Komisją ds. Historii Niemców w Polsce odbyła się już dziesiąta doroczna konferencja Centrum, poświęcona zagadnieniu „Historia regionalna versus historia narodowa?”. Szczegółowa relacja znajduje się tu.

Przy okazji szeregu imprez nasze Centrum współpracowało z Fundacją im. Karla Dedeciusa: 14.11.2022 odbyło się drugie sympozjum BARTOSZEWSKI PROMEMORIA pod tytułem „Europa jako wspólna perspektywa. Niemcy, Polska i Ukraina w 2022/23 roku”. Od listopada 2022 roku przed Biblioteką Viadriny można obejrzeć wystawę fotografii „Różewicz – poeta, który inspiruje”. Na ten temat odbyła się również dyskusja panelowa z autorką najnowszej biografii poety Magdaleną Grochowską i fotografem Adamem Hawałejem.

Na forum naszego kolokwium naukowego w ciągu minionych dwóch lat naukowcy prezentowali i omawiali najnowsze wyniki swoich badań w 33 referatach. Na ostatnim spotkaniu w bieżącym roku, 14 grudnia, zostanie przedstawiona książka Poniemieckie Karoliny Kuszyk.